بررسی‌ها از وضعیت گروه‌های فعال در بازار سهام به لحاظ نقدشوندگی که داده مهمی برای ورود به بازار محسوب می‌شود، نشان می‌دهد برخی گروه‌ها نظیر خودرو و لیزینگی‌ها که عموما سهام شناور بالایی دارند از نقدشوندگی بالاتری برخوردار هستند. گروه‌هایی که تنوع شرکت‌ها در آنها اندک و سهام شناور پایینی دارند، مثل مخابرات و حمل‌و‌نقل نیز از نظر نقدشوندگی در وضعیت نامطلوبی هستند.

بررسی وضعیت گردش مالی در گروه‌های مختلف بازار سهام

بازار سهام در حالی هفته گذشته با افت قابل توجه قیمت‌ها همراه شد که کارشناسان همچنان، عدم ورود نقدینگی جدید به این بازار را که می‌‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، به عنوان مهم‌ترین عامل این وضعیت رکودی برآورد کردند. پیش از این، در گزارشی وضعیت نقدشوندگی این بازار را در مقایسه با بازارهای سهام کشورهای پیشرفته مقایسه کرده بودیم که نشان از ضعف گردش مالی در بورس تهران داشت. در این شرایط، وضعیت شرکت‌های بورسی یکسان نیست و گروه‌های مختلف عملکرد متفاوتی دارند. در این گزارش، نسبت گردش مالی (turnover ratio) به تفکیک هر صنعت از آبان 92 بررسی شده است که نشان می‌دهد برخی گروه‌ها مثل خودرو و لیزینگ بیشترین نقدشوندگی و برخی دیگر از صنایع مثلا مخابرات و حمل و نقل کمترین نقدشوندگی را در میان صنایع بزرگ بورسی دارند.

نقدشوندگی، معیاری مهم برای سرمایه‌گذاری

یکی از معیارهای مهم برای هر سرمایه‌گذار، میزان نقدشوندگی سرمایه‌اش است. بر این اساس، در بازار سهام نیز نسبت‌های متعددی نقدشوندگی را تعیین می‌کنند. در این میان، نسبت گردش مالی یکی از مهم‌ترین معیارهای نقدشوندگی است. گردش مالی به این صورت محاسبه می‌شود که مجموع ارزش (یا حجم) معاملات یک سهم در یک دوره زمانی مشخص، بر متوسط ارزش بازار (یا تعداد کل سهام) آن شرکت تقسیم می‌شود و هر چه این نسبت بزرگ‌تر باشد، نقدشوندگی بالاتر است. به طور متوسط در بورس تهران، نسبت گردش مالی حدود 22 درصد است (برای دوره یکساله)؛ این در حالی است که در بازارهای سهام توسعه‌یافته این نسبت به طور متوسط 100 درصد است. به این معنا که در این بازارها، در طول یک سال، هر سهم موجود در بازار، حداقل یک بار معامله می‌شود. این در حالی است که در بورس تهران، به طور متوسط 22 درصد سهام موجود در یک بازه یکساله معامله می‌شوند که نشان از نقدشوندگی پایین است.

در این شرایط، وضعیت نقدشوندگی در صنایع مختلف را بررسی کرده‌ایم. با توجه به آمار معاملات ماهانه ارائه‌شده توسط سازمان بورس که از آبان 92 منتشر شده است، در این گزارش، نسبت مزبور برای بازه‌های زمانی یک‌ماهه و برای هر صنعت به صورت جداگانه بررسی شده است. در نهایت نیز از داده‌های مربوط به 19 ماه مورد بررسی، میانگین گرفته شده تا متوسط نقدشوندگی در هر صنعت محاسبه شود. سپس نسبت مزبور در 12 (تعداد ماه در یک سال) ضرب شده است تا اعداد با متوسط کل بازار مقایسه شود. در این بررسی مشاهده می‌شود از 36 گروه مورد مطالعه، نیمی از آنها کمتر از 22 درصد (نسبت نقدشوندگی کل بازار) و 18 گروه دیگر بیش از این رقم نقدشوندگی داشته‌اند که با متوسط کل بازار نیز همخوانی دارد. با این حال، رتبه‌های نخست چه از نظر بیشترین نسبت گردش مالی و چه از نظر کمترین نسبت در اختیار گروه‌های بسیار کوچک است.

با توجه به ارزش بازار پایین، نباید این معیار را برای این صنایع کوچک در نظر گرفت و در این گزارش صرفا برای تکمیل داده‌ها آورده شده‌اند. علت امر این است که وقتی ارزش بازار بسیار کوچک است، سهامداران فعال در نمادها بسیار محدود می‌شوند و در نتیجه معاملات مقطعی می‌تواند نسبت گردش مالی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال، در گروه سایر معادن که نسبت نقدشوندگی (برای بازه یکساله) 202 درصد است، ارزش بازار 23 میلیارد تومان است که کمتر از یک دهم ارزش معاملات یک روزه بورس تهران است. بنابراین، مشاهده می‌شود متوسط ماهانه نسبت گردش مالی در این صنعت 17 درصد است، در حالی که در برخی ماه‌ها نسبت مزبور به حدود 50 درصد نیز رسیده که بیانگر انحراف زیاد اطلاعات نقدشوندگی در این گروه است.

گردش مالی بالا در لیدرهای جدید

با این حال، در میان صنایع بورسی که سهم قابل توجهی از ارزش کل بازار سهام دارند سهام شناور آزاد (آن بخش از سهام که قابلیت معامله شدن توسط سهامداران خُرد را دارد) نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، گروه سایر واسطه‌گری مالی (لیزینگ‌ها) و خودرو به ترتیب نسبت نقدشوندگی 92 و 74 درصد است. بالا بودن این نسبت در گروه‌های مزبور را ناشی از چند عامل می‌توان دانست؛ نخست بحث مذاکرات هسته‌ای در دوره مورد بررسی (آبان 92 تا اردیبهشت 94) است که با توجه به اثرگذاری قابل توجه بر صنعت خودرو، باعث افزایش اقبال سهامداران به گروه‌های مزبور شده است.

به طوری که چه در دوره خوش‌بینی و چه در دوره نگرانی به گشایش‌های هسته‌ای، صنعت خودرو و لیزینگ حجم بالایی از معاملات را در اختیار داشتند. نکته دوم بحث رشد بالای تولیدات و فروش خودرو است که در مدت مزبور بر سودآوری و چرخش اقبال سهامداران به آنها موثر بوده است. سومین عامل نیز که نقش بسزایی دارد، بحث سهام شناور آزاد در این گروه‌ها است به طوری که در گروه خودرو، ایران خودرو با 37‌درصد و سایپا با 24 درصد سهام شناور آزاد مهم‌ترین نمادهای گروه محسوب می‌شوند، این در حالی است که سهم شناور آزاد در کل بازار به طور متوسط حدود 23 درصد است. همچنین در میان لیزینگی‌ها، «ولساپا» دارای بیشترین ارزش بازار است و 48 درصد سهام شناور آزاد دارد. این موضوع سبب شده است طی یکی، دو سال اخیر، گروه‌های یادشده به لیدرهای بازار سهام تبدیل شوند.

نقدشوندگی پایین در گروه‌های تک‌سهم

از سوی دیگر، گروه‌هایی مثل مخابرات و حمل‌و‌نقل که نمادهای فعال آنها بسیار اندک است، نقدشوندگی پایینی دارند به‌طوری که در گروه مخابرات، نماد «اخابر» و در گروه حمل و نقل، نماد «حکشتی» سهم بسیار بالایی در عملکرد گروه دارند؛ حال آنکه نمادهای مزبور فقط 5‌درصد سهام شناور آزادرا دارند. این موضوع در کنار برخی مشکلات سودآوری در نمادهای مزبور سبب پایین ماندن قابل‌توجه نقدشوندگی در آنها است. در گروه‌های بزرگ دیگر نظیر محصولات شیمیایی، بانک‌ها و فرآورده‌های نفتی نیز ضریب نقدشوندگی حدود 17 درصد است که با توجه به ارزش بالای گروه‌های مزبور، مشاهده می‌شود این نسبت مشابه متوسط کل بازار است.

فشار فروش حقیقی‌ها

هفته گذشته شاهد افت قابل‌توجه بازار سهام بودیم، به طوری که چند رکورد جابه‌جا‌ شد. به این ترتیب، شاخص کل بورس تهران برای نخستین‌بار در رقمی کمتر از مقدار خود در ابتدای سال قرار گرفت که این امر با شکست کف حمایتی 63 هزار واحدی پس از 18 روز متوالی همراه بود. همچنین افت 1/5 درصدی شاخص کل در پنج هفته اخیر بی‌سابقه بود. در این میان، برخی نگرانی‌ها از نتیجه مذاکرات هسته‌ای مهم‌ترین عاملی بود که باعث قرار گرفتن سهامداران، به‌ویژه حقیقی‌ها در نقش فروشنده شد. گرچه سهامداران حقوقی از نمادهای بزرگی که عموما در سبد سرمایه‌گذاری آنها است حمایت نسبی انجام دادند، اما به طور کلی فشار فروش سنگینی را در تمامی نمادهای بورسی شاهد بودیم. به این ترتیب، شاخص کل هم‌وزن که اثرگذاری همه نمادها در آن یکسان است، افت 2/6 درصدی را تجربه کرد که به مراتب بیشتر از شاخص کل بود.

افت دسته‌جمعی‌ بازارها

همچنین علاوه بر بازار سهام، بازارهای ارز و سکه نیز با کاهش قیمت، هرچند ملایم‌تر همراه شدند. به طوری که دلار آمریکا با افت نیم درصدی به قیمت 3315 تومان و سکه نیز با کاهش 1/2 درصدی به قیمت 920 هزار تومان معامله شدند.

تداوم ضعف معاملات در بورس

همچنین، بررسی حجم و ارزش معاملات در بازار سهام نشان می‌دهد، متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه نسبت به هفته ماقبل تغییر محسوسی نداشته است. به این ترتیب، سطوح ضعیف حدود 320 میلیون سهم در روز به ارزش 560 میلیارد تومان در هفته گذشته نیز ثابت باقی ماند.